Xuất khẩu nông sản Việt Nam: Thách thức, cơ hội và giải pháp từ thực tiễn

Xuất khẩu nông sản Việt Nam: Thời cơ lớn nhưng đầy rẫy thách thức

Xuất khẩu nông sản – trụ cột quan trọng của nền kinh tế

Trong bức tranh thương mại quốc tế của Việt Nam, xuất khẩu nông sản luôn giữ vị trí đặc biệt quan trọng. Từ những năm 2000 đến nay, kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản đã tăng trưởng ấn tượng, đóng góp hàng chục tỷ USD mỗi năm cho ngân sách quốc gia và tạo sinh kế cho hàng triệu hộ nông dân. Việt Nam hiện nằm trong nhóm 15 nước xuất khẩu nông sản lớn nhất thế giới, với nhiều mặt hàng đứng top đầu như gạo, cà phê, hạt điều, hồ tiêu, rau quả nhiệt đới…

Tuy nhiên, sau những con số ấn tượng ấy, ngành xuất khẩu nông sản lại đang phải đối mặt với hàng loạt thách thức. Từ vấn đề chất lượng sản phẩm, thiếu liên kết chuỗi, hạn chế trong bảo quản – logistics, đến việc thiếu thương hiệu quốc gia, tất cả đang khiến khả năng cạnh tranh của nông sản Việt trên thị trường quốc tế còn nhiều hạn chế.

Chất lượng sản phẩm chưa đồng đều

Một trong những “điểm nghẽn” lớn nhất của xuất khẩu nông sản Việt Nam chính là chất lượng sản phẩm chưa đồng đều. Trên thực tế, nhiều lô hàng nông sản Việt đã từng bị đối tác trả về hoặc cảnh báo do vi phạm các quy định về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, chất bảo quản, hoặc không đáp ứng tiêu chuẩn an toàn thực phẩm.

Điều này bắt nguồn từ mô hình sản xuất nhỏ lẻ, manh mún. Nông dân sản xuất theo kinh nghiệm, ít tuân thủ quy trình kỹ thuật. Doanh nghiệp thu mua lại từ nhiều nguồn, dẫn đến khó kiểm soát đồng nhất chất lượng. Bên cạnh đó, việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế như GlobalGAP, HACCP, hữu cơ vẫn còn hạn chế, chủ yếu mới tập trung ở một số vùng nguyên liệu lớn.

Đại diện một doanh nghiệp xuất khẩu tại TP.HCM chia sẻ: “Có những đơn hàng lớn từ EU hoặc Nhật Bản yêu cầu sản phẩm đạt tiêu chuẩn khắt khe về an toàn thực phẩm. Tuy nhiên, khi kiểm nghiệm, chỉ cần một lô hàng không đạt là cả container phải trả về. Đây là rủi ro mà nhiều doanh nghiệp vẫn lo ngại.”

Phụ thuộc lớn vào một số thị trường

Trung Quốc từ lâu đã là thị trường tiêu thụ nông sản lớn nhất của Việt Nam. Hàng chục năm nay, nông sản Việt Nam xuất sang Trung Quốc theo đường tiểu ngạch, với thủ tục đơn giản và nhu cầu lớn. Tuy nhiên, sự phụ thuộc này lại mang đến không ít rủi ro.

Khi Trung Quốc thay đổi chính sách, siết chặt kiểm dịch hoặc yêu cầu cao hơn về truy xuất nguồn gốc, nông sản Việt ngay lập tức rơi vào tình trạng ùn ứ ở cửa khẩu. Không ít lần, báo chí đã đưa tin về hàng trăm xe container thanh long, dưa hấu, mít… nằm chờ ở biên giới, gây thiệt hại hàng chục tỷ đồng cho nông dân và doanh nghiệp.

Bên cạnh Trung Quốc, các thị trường khó tính như Mỹ, EU, Nhật Bản, Hàn Quốc cũng đặt ra những yêu cầu ngày càng cao. Tuy nhiên, số lượng doanh nghiệp Việt Nam đủ năng lực đáp ứng còn chưa nhiều, khiến kim ngạch xuất khẩu sang các thị trường này chưa tương xứng với tiềm năng.

thị trường xuất khẩu sang Trung Quốc

Hạn chế về chế biến và bảo quản

Một trong những hạn chế lớn của nông sản Việt là tỷ lệ chế biến sâu còn thấp. Phần lớn sản phẩm xuất khẩu ở dạng thô hoặc sơ chế, giá trị gia tăng chưa cao. Điều này khiến Việt Nam thường phải chịu cảnh “bán rẻ – mua đắt”: bán nguyên liệu thô giá thấp, trong khi các sản phẩm chế biến sâu từ nguyên liệu đó lại được nhập khẩu về với giá cao gấp nhiều lần.

Ngoài ra, công nghệ bảo quản sau thu hoạch chưa đồng bộ cũng là nguyên nhân khiến tỷ lệ hao hụt cao. Ví dụ, nhiều loại trái cây nhiệt đới chỉ có thời gian bảo quản từ 7–14 ngày. Nếu không có hệ thống kho lạnh, container lạnh và kỹ thuật bảo quản hiện đại, sản phẩm khó có thể đến tay người tiêu dùng quốc tế trong tình trạng tươi ngon.

Theo các chuyên gia, tỷ lệ tổn thất sau thu hoạch của nông sản Việt Nam hiện dao động từ 10–25%, thậm chí với rau củ quả có thể lên tới 30%. Đây là con số rất lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận của cả nông dân lẫn doanh nghiệp.

Chi phí logistics cao, hạ tầng chưa đồng bộ

Logistics luôn được coi là “nút thắt” trong xuất khẩu nông sản Việt Nam. Hệ thống kho lạnh, cảng biển, container lạnh còn thiếu và yếu. Trong khi đó, chi phí logistics của Việt Nam thường cao hơn nhiều quốc gia khác, chiếm khoảng 20–25% giá thành sản phẩm (so với mức 10–15% ở Thái Lan hay Malaysia).

Không ít doanh nghiệp cho biết, chi phí vận chuyển bằng container lạnh từ Việt Nam đi EU hoặc Mỹ có lúc còn cao hơn cả giá trị sản phẩm bên trong. Điều này làm giảm sức cạnh tranh của nông sản Việt trên thị trường quốc tế, đặc biệt là khi phải cạnh tranh trực tiếp với các nước có thế mạnh về logistics.

Thiếu thương hiệu và chiến lược marketing

Một vấn đề lớn khác là nông sản Việt Nam chưa xây dựng được thương hiệu mạnh trên thị trường quốc tế. Phần lớn sản phẩm xuất khẩu dưới dạng nguyên liệu thô, bán cho các nhà nhập khẩu hoặc trung gian. Khi đến tay người tiêu dùng, nông sản Việt thường mang nhãn hiệu của công ty nước ngoài, khiến khách hàng khó nhận diện nguồn gốc Việt Nam.

Điều này dẫn đến tình trạng “nông sản nổi tiếng nhưng không ai biết là của Việt Nam”. Ví dụ, nhiều người tiêu dùng nước ngoài yêu thích cà phê Robusta nhưng ít người biết rằng Việt Nam là quốc gia xuất khẩu Robusta lớn nhất thế giới.

Biến đổi khí hậu và tác động từ thiên nhiên

Biến đổi khí hậu ngày càng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất nông nghiệp. Tại đồng bằng sông Cửu Long, tình trạng xâm nhập mặn và hạn hán kéo dài đã khiến nhiều diện tích lúa, cây ăn quả thiệt hại nặng nề. Miền Trung thì thường xuyên chịu ảnh hưởng của bão lũ, còn miền Bắc lại đối mặt với sương muối và mưa đá bất thường.

Những biến động này khiến năng suất và chất lượng nông sản không ổn định, gây khó khăn cho doanh nghiệp khi ký kết hợp đồng dài hạn với đối tác quốc tế.

Doanh nghiệp chủ động thích ứng

Trong bối cảnh nhiều khó khăn, một số doanh nghiệp đã chủ động thay đổi để thích ứng và nâng cao khả năng cạnh tranh.

Công ty Cổ phần DODO Global, một đơn vị chuyên xuất khẩu và phân phối nông sản, cho biết công ty đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ. Cụ thể: kiểm soát chất lượng từ nông trại, đầu tư hệ thống kho lạnh, hợp tác chặt chẽ với đối tác logistics, đồng thời mở rộng thị trường xuất khẩu sang nhiều quốc gia thay vì chỉ phụ thuộc vào một vài đối tác lớn.

Đại diện công ty chia sẻ:

“Chúng tôi nhận thức rõ rằng chỉ khi nâng cao chất lượng và xây dựng thương hiệu cho nông sản Việt thì mới có thể chinh phục được những thị trường khó tính. DODO Global mong muốn không chỉ bán sản phẩm, mà còn mang hình ảnh nông sản Việt đến gần hơn với người tiêu dùng quốc tế.”

Giải pháp từ chuyên gia

Các chuyên gia kinh tế và nông nghiệp cho rằng, để giải quyết những vấn đề trên, cần sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía: Nhà nước, doanh nghiệp và nông dân.

Nhà nước: tiếp tục đàm phán mở rộng thị trường, đơn giản hóa thủ tục hải quan, hỗ trợ đầu tư hạ tầng logistics và kho lạnh.
Doanh nghiệp: chủ động đầu tư công nghệ, tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế, xây dựng thương hiệu riêng cho sản phẩm.
Nông dân: thay đổi tập quán canh tác, áp dụng quy trình sản xuất bền vững, tuân thủ yêu cầu truy xuất nguồn gốc.

Ngoài ra, phát triển công nghiệp chế biến và áp dụng chuyển đổi số trong nông nghiệp cũng là xu hướng tất yếu để giảm tổn thất, tăng giá trị gia tăng và nâng cao tính minh bạch trong chuỗi cung ứng.

Triển vọng tương lai

Mặc dù còn nhiều khó khăn, nhưng xuất khẩu nông sản Việt Nam vẫn được đánh giá là lĩnh vực đầy tiềm năng. Dân số thế giới dự báo sẽ đạt gần 10 tỷ người vào năm 2050, nhu cầu về lương thực, thực phẩm an toàn, chất lượng cao sẽ tiếp tục tăng mạnh. Đây là cơ hội lớn để nông sản Việt vươn xa hơn nếu khắc phục được những hạn chế hiện tại.

Các doanh nghiệp như DODO Global cho thấy tinh thần chủ động thay đổi và thích ứng là chìa khóa để vượt qua thách thức. Khi nhiều doanh nghiệp cùng chung tay, cùng với sự hỗ trợ từ Nhà nước và sự thay đổi từ người nông dân, ngành xuất khẩu nông sản Việt Nam hoàn toàn có thể khẳng định vị thế mới trên bản đồ thương mại toàn cầu.

Công ty cổ phần DoDo Global một trong những đơn vị chuyên về xuất nhập khẩu, phân phối và mua bán hành tây, tỏi , rau củ quả tại Việt Nam. Với nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực nông sản, đặc biệt là (tỏi và hành tây, gừng, ớt, khoai tây, cà rốt...) DODO đã khẳng định vị thế của mình trên thị trường trong nước và quốc tế.
DODO chia sẻ những sản phẩm tốt nhất, giá cả tốt nhất và phục vụ tốt nhất tới khách hàng.
Hiện tại DODO đã có hơn 2 triệu người theo dõi DODO trên các mạng xã hội như:
Facebook, Youtube, Tiktok, Instagarm, Linhkedin... để tất cả mọi người để tìm kiếm DODO.
...........
DODO Global 股份公司在越南专业做进出口, 批发公司：洋葱,大蒜, 土豆, 胡萝卜, 蔬菜.
DODO在农业市场上拥有强大的影响力，为国内外买家提供高质量的大蒜、洋葱、土豆、生姜、辣椒、胡萝卜、蔬菜和水果，确保价格竞争力强且来源可靠，并出口越南农产品。
我们在网站、Facebook、YouTube、Tiktok、Instagram、LinkedIn 等平台上拥有营销系统，
拥有超过 200 万粉丝。我们在网站, 电子商务卖产品
- 采购与贸易：与农民和全球供应商合作，提供优质产品
...........
DODO Global Joint Stock Company is a reputable company specialising in importing, exporting, wholesale, and distributing vegetables and fruits. With a strong presence
in the agricultural market, DODO supplies high-quality Vegetables(garlic, onions, potatoes, ginger, chilli, carrot...) and fruit for domestic and international buyers,
ensuring competitive prices and reliable sourcing. and export Vietnam Agriculture.is a reputable company specialising in importing, exporting, wholesale, and distributing vegetables and fruits. With a strong presence
in the agricultural market, DODO supplies high-quality Vegetables(garlic, onions, potatoes, ginger, chilli, carrot...) and fruit for domestic and international buyers,
ensuring competitive prices and reliable sourcing. and export Vietnam Agriculture.